Ο θάνατος είναι κάτι που τα παιδιά δε μπορούν εύκολα να κατανοήσουν.Ίσως και ο νους των ενηλίκων κάποιες φορές αδυνατεί να το κατανοήσει. Η απώλεια ενός ανθρώπου είναι μη αναστρέψιμη και ο νους σας δε μπορεί να το δει ως κάτι λογικό ή αποδεκτό.
Η διαχείριση απώλειας στα παιδιά είναι μιά λεπτή υπόθεση γιατί όταν τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με την απώλεια ενός συμμαθητή, φίλου, οικογενειακού μέλους γκρεμίζεται ο παιδικός τους κόσμος.
Ξαφνικά η ζωή δε φαίνεται ασφαλής. Ξαφνικά οι ενήλικες δυσκολεύονται στην επίτευξη των καθημερινών τους στόχων. Ξαφνικά τα παιδιά δυσκολεύονται να παίξουν ή να βρουν κάποιον για να παίξουν μαζί του.
Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι για να στηρίξετε τα παιδιά που περνούν από αυτή τη δοκιμασία ώστε να επανέλθουν πλήρως. Αυτοί οι τρόποι θα τους προσφέρουν καλύτερη κατανόηση του κόσμου και της δύναμης των γονιών τους για φροντίδα τους όντας μέσα στην απώλεια.
Όταν επέρχεται ένας θάνατος, τότε χρειάζεται χρόνος για να είστε δίπλα στον άνθρωπο που πενθεί και να τον ακούσετε.
Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα για τα παιδιά σε σχέση με το θάνατο, την απώλεια είναι το πως οι ζωές των ενηλίκων κυριαρχούνται από πολύ έντονα συναισθήματα για μήνες ή χρόνια ειδικά όταν δεν έχουν τη βοήθεια που χρειάζεται για να τα εκφράσουν. Το να επεξεργαστεί κανείς το πένθος του δε σημαίνει το να του λείπει απλά το άτομο που έφυγε από τη ζωή. Σχετίζεται με το να επουλώσετε την πληγή που δημιουργείται στην αίσθηση ασφάλειας σας, καλοσύνης της ζωής και ελπίδας που χρειάζεστε για να είστε ο εαυτός σας ώστε να μπορείτε να ζείτε καλά την κάθε μέρα.
Οι 11 τρόποι για διαχείριση της απώλειας στα παιδιά
- Έτσι λοιπόν το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνετε για να βοηθήσετε το παιδί σας είναι να δουλέψετε με τα δικά σας συναισθήματα.
Ο τρόπος που βιώνετε το θάνατο, την απώλεια μπορεί να περιλαμβάνει βαθύ πένθος, θυμό, αβοηθησία, μοναξιά. Μπορεί να θέλετε να γελάσετε ή να κλάψετε. Εστιαστείτε στο συναίσθημα που αναδύεται κάθε φορά συνειδητοποιώντας το πώς τα συναισθήματα αλλάζουν και εκφράστε τα σε κάποιον που θα σας ακούσει προσεκτικά χωρίς να παρεμβαίνει στις σκέψεις σας. Από τη στιγμή που θα διαχειριστείτε τα δικά σας συναισθήματα τότε μπορείτε να δώσετε την απαραίτητη προσοχή και στα συναισθήματα του παιδιού σας. Ο στόχος είναι να μπορείτε να έχετε στιγμές ηρεμίας, παιχνιδιού ταυτόχρονα με τη συνειδητοποίηση των στιγμών της βαθιάς απώλειας.
2. Συσπειρωθείτε όσο πιο πολύ μπορείτε.
Αυτό που βοηθά περισσότερο τα παιδιά στη διαχείριση του πένθους, της απώλειας είναι το να το επεξεργαστείτε μαζί. Χρειάζεται να δημιουργήσετε μια ομάδα αμοιβαίας στήριξης. Δείτε πώς θα τιμήσετε μαζί το πρόσωπο που έφυγε από τη ζωή. Δείτε πώς θα συζητάτε για αυτό το πρόσωπο μαζί. Δείτε πώς θα στηρίζετε ο ένας τον άλλο. Δείτε πώς τα παιδιά σας θα έχουν στιγμές παιχνιδιού χωρίς να εστιάζονται στην απώλεια. Δείτε πως θα ζητήσετε βοήθεια ώστε να διαχειριστείτε το συναισθηματικό φορτίο.
3. Καθιερώστε στιγμές για να δουλέψετε με τα συναισθήματά σας.
Είναι σημαντικό να μη συσσωρεύετε τα συναισθήματά σας ώστε να μην εκφράζονται ψυχοσωματικά. Έτσι λοιπόν αν αισθάνεστε λύπη και δεν κλαίτε, τότε μια βόλτα με έναν καλό φίλο ή το να πάτε στο πάρκο παρατηρώντας τα παιδιά που παίζουν μπορεί να οδηγήσει σε ξέσπασμα δακρύων. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν στιγμές που κάποιος θα ακούσει προσεκτικά τον πόνο της απώλειάς σας ώστε μετά να μπορείτε να ανταποκριθείτε στην καθημερινότητα.
4. Εξηγήστε μια πιθανή μη διαθεσιμότητα σας προς τα παιδιά.
Εάν ένα μέλος της οικογένειας έχει επηρεαστεί βαθιά από το θάνατο, την απώλεια εξηγήστε το στα παιδιά και βοηθήστε τα να καταλάβουν τί μπορούν να προσδοκούν. Για παράδειγμα “Ο μπαμπάς είναι λυπημένος και είναι κουρασμένος λόγω αυτών που χρειαζόταν να κάνει όταν πέθανε η γιαγιά. Για αυτό το λόγο δεν ανταποκρίνεται τόσο πολύ στο παιχνίδι. Παρόλα αυτά μετά το δείπνο θα διαθέσει χρόνο για να κάνετε κάτι ιδιαίτερο μαζί”.
5. Εστιαστείτε στις σκέψεις σας και τον τρόπο με τον οποίο θέλετε να τις μεταδώσετε.
Όταν εξηγείτε την έννοια του θανάτου, της απώλειας μην πείτε π.χ. “Ήταν μεγάλος σε ηλικία” καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φόβο για τα ηλικιωμένα άτομα και της γήρανσης. Οι περισσότεροι πεθαίνουν λόγω κάποιας ασθένειας, ατυχήματος. Πείτε την αλήθεια, απλά. Απαντήστε στις ερωτήσεις των παιδιών όσο πιο απλά μπορείτε. Μπορείτε να αναφερθείτε στους κύκλους της ζωής ή να το συνδέσετε με τη θρησκεία π.χ. “Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το πνεύμα των ατόμων συνεχίζει να ζει μέσα μας καθώς δεν θα τον ξεχάσουμε ποτέ”. Με αυτό τον τρόπο μεταφέρετε τις ξεχωριστές απόψεις σας για το θάνατο τα οποία θα αποτελούν θησαυρό για το παιδί σας.
6. Ο χρόνος για παιχνίδι είναι ζωτικής σημασίας όταν τα παιδιά πενθούν.
Τα παιδιά χρειάζεται να παίζουν καθημερινά ακόμη και αν έχουν χάσει ένα σημαντικό πρόσωπο στη ζωή τους. Είναι σημαντικό να τα ενθαρρύνετε για παιχνίδι.Ο χρόνος του παιχνιδιού θα τα βοηθήσει στη συνέχεια στη συναισθηματκή εκτόνωση του πένθους. Αν οι σημαντικοί για αυτά ενήλικες δε μπορούν να παίξουν μαζί τους τότε καλό θα ήταν να συμμετέχουν στενοί φίλοι καθιερώνοντας στιγμές παιχνιδιού.
7. Τα παιδιά μπορεί να εκφράσουν τα βαθύτερα συναισθήματά τους μέσω μικρών καθημερινών ατελειών
π.χ. Το πρωινό μπορεί να τους φανεί κρύο, θα αρνηθούν να φορέσουν το μπουφάν τους για να βγουν έξω στο χιόνι, θα επιμένουν να αλλάξουν τις κάλτσες τους δίχως όμως να τους ταιριάζει κάποιο ζευγάρι. Εκείνη τη στιγμή μπορείτε να έρθετε κοντά τους ακούγοντάς τους με προσοχή και λέγοντάς τους ότι νοιάζεστε για εκείνα π.χ. “Γλυκιά μου, έχεις δοκιμάσει πολλά ζευγάρια κάλτσες. Είσαι έτοιμη να βάλεις τα παπούτσια τώρα;”.
8. Δώστε στα παιδιά χρόνο και τρόπους για να εκφράσουν τις σκέψεις τους.
Δώστε τα την ευκαιρία να εκφράσουν τις σκέψεις και την αγάπη τους. Ζωγραφίζοντας, γράφοντας τραγουδάκια, στέλνοντας ένα γράμμα στο πρόσωπο που πέθανε, προσφέροντας ένα δώρο ή λουλούδια ενισχύετε την έκφραση του παιδιού σας. Αυτό μπορείτε να το κάνετε ανά κάποιες μέρες, εβδομάδες, μήνες.
9. Όταν υπάρχουν ερωτήσεις που επαναλαμβάνονται προσπαθήστε να μετατοπίσετε την προσοχή του παιδιού στο παιχνίδι.
Αν το παιδί σας για παράδειγμα ρωτήσει για δέκατη φορά αν θα πεθάνει ή πότε θα πεθάνει τότε μπορείτε να απαντήσετε ως εξής: “Γλυκιά μου,είσαι καλά και γω θα σε προστατεύω κάθε μέρα και νύχτα. Δεν πρόκειται να πεθάνεις τώρα. Ούτε και γω σκοπεύω να πεθάνω τώρα. Μπορούμε να προχωρήσουμε και να ευχαριστηθούμε μια όμορφη ζωή μαζί”. Αμέσως μετά μπορείτε να παίξετε μαζί προκαλώντας τους το γέλιο.
10. Δώστε προοπτική στο παιδί σας.
Για παράδειγμα μπορείτε να του πείτε: “Είσαι καλά, είμαστε καλά και θα είμαστε μαζί για πολλά χρόνια”, “Θα είμαστε μαμά και κόρη ή πατέρας και γιος για τόσα χρόνια που δε μπορώ να τα μετρήσω”, “όταν κάποιος πεθαίνει, τότε προσπαθούμε να είμαστε όλοι μαζί και να βοηθάμε ο ένας τον άλλο. Η καλοσύνη του ανθρώπου που πεθαίνει δε σταματά καθώς μεταφέρετε μέσα από τους ανθρώπους που τον γνώριζαν καλά σε άλλους”, “Έχουμε τη δύναμη να αγαπάμε τον άνθρωπο που πέθανε ακόμη και αν δεν είναι πλέον μαζί μας. Η αγάπη για αυτόν παραμένει”, “Δε χρειάζεται να σταματήσεις να παίζεις. Δε χρειάζεται να νιώθεις το ίδιο, όπως η μαμά ή ο μπαμπάς. Καθένας είναι διαφορετικός. Θα παίξουμε όταν μπορούμε να παίξουμε και θα κλάψουμε όταν θα μας λείπει ο άνθρωπος που χάσαμε. Με αυτό τον τρόπο τιμούμε αυτόν που χάσαμε”.
11. Χρειάζεται τα παιδιά να συμμετέχουν στην κηδεία;
Χρειάζεται να δουν τη σωρό του ατόμου που πέθανε; Αυτό είναι ένα ζήτημα που κάθε οικογένεια το χειρίζεται διαφορετικά ανάλογα με τις συνθήκες θανάτου π.χ. ασθένεια, ατύχημα, αυτοκτονία (αν η σωρός του ατόμου είναι παραμορφωμένη τότε καλό θα ήταν τα παιδιά να αποφύγουν να έρθουν σε επαφή ώστε να μη χαραχθεί στη μνήμη τους μια τέτοια τραυματική εικόνα). Παρόλα αυτά το να αποσιωπούμε το θάνατο, την απώλεια από τα παιδιά δεν είναι βοηθητικό. Τα παιδιά μπορούν να δουν τη σωρό αυτού που πέθανε (με την προϋπόθεση ότι δεν θα είναι παραμορφωμένη λόγω ατυχήματος ή αυτοκτονίας) όταν έχουν δίπλα τους έναν ενήλικα που θα τα προσέξει και θα τα φροντίσει εκείνη τη στιγμή ρωτώντας τα πρώτα αν θέλουν να συμμετέχουν σε αυτό. Εάν θα συμμετέχουν τότε είναι πολύ σημαντικό να έχετε εξηγήσει κάποια πράγματα στο παιδί προτού εκτεθεί π.χ. “Η θεία σου μπορεί να κλαίει πολύ αλλά μην ανησυχείς. Θα φροντίσουμε να είναι μαζί της κάποιος που την αγαπά”, “Θα έρθω μαζί σου αν θέλεις να δεις τη σωρό. Θα σου φανεί παράξενο καθώς όταν οι άνθρωποι πεθαίνουν δε μοιάζουν όπως πριν. Αν δε θες δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Εγώ θα χρειαστεί να πάω καθώς θα με βοηθήσει να κλάψω και να τον/ην αποχαιρετίσω”.
Με την παραπάνω ήπια καθοδήγηση και προσοχή τα παιδιά μπορούν να διαχειριστούν την απώλεια. Θα έχουν ποικίλα συναισθήματα που θα χρειάζονται επεξεργασία. Για αυτό λοιπόν είναι σημαντικό να είστε ξεκάθαροι με τα δικά σας συναισθήματα ώστε να μπορείτε να είστε δεκτικοί και με τις διεργασίες θρήνου, πένθους των παιδιών.