Η άνοια αποτελεί μία νόσο, η οποία σχετίζεται με την απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο που πάσχει από άνοια δυσλειτουργεί καθώς επηρεάζεται η μνήμη, η προσοχή, η συγκέντρωση, η ομιλία και η σκέψη του με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει δυσκολίες την καθημερινότητά του. Βέβαια κάθε άτομο που πάσχει από άνοια δεν παρουσιάζει την ίδια εξέλιξη στην πορεία της νόσου, καθώς αυτό εξαρτάται από τα διαφορετικά συμπτώματα που εμφανίζει, τα οποία οδηγούν σε συγκεκριμένες δυσλειτουργίες.
Η νόσος Alzheimer αποτελεί μια μορφή άνοιας, η οποία είναι και η πιο συχνά εμφανιζόμενη σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη άνοιας (π.χ. άνοια με σωμάτια Lewy στην οποία παρατηρούνται δυσκολίες στη βάδιση και στην ισορροπία, οπτικές ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις, αλλαγές στις νοητικές ικανότητες, αγγειακή άνοια ως αποτέλεσμα μικρών εγκεφαλικών επεισοδίων όπου παρατηρούνται δυσκολίες στην επικοινωνία, στη σκέψη, στη μνήμη, νόσος του Pick στην οποία παρατηρούνται αλλαγές στην προσωπικότητα, δυσκολίες στην ομιλία, στην κρίση). Ένας στους είκοσι ανθρώπους ηλικίας άνω των 65 ετών νοσεί από τη νόσο Alzheimer και έχει βρεθεί ότι οι πάσχοντες από τη νόσο έχουν χαμηλά επίπεδα ακετυλοχολίνης η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις νοητικές λειτουργίες. Το κύριο χαρακτηριστικό της νόσου Alzheimer είναι:
- η σταδιακή απώλεια της μνήμης όπου το άτομο δυσκολεύεται να ανακαλέσει στη μνήμη του πρόσφατα γεγονότα, να εκφραστεί, να προσανατολιστεί στο χώρο και στο χρόνο
- Επίσης παρουσιάζονται αλλαγές στη διάθεση του, στη συμπεριφορά του και τάση κινητικότητας.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η νόσος Alzheimer χωρίζεται σε τρία στάδια: αρχικό, ενδιάμεσο και προχωρημένο όπου σε κάθε στάδιο παρατηρούνται συγκεκριμένες αλλαγές.
- Στο αρχικό στάδιο
Το άτομο δεν μπορεί να θυμηθεί πρόσφατες καταστάσεις, δυσκολεύεται στην εύρεση των κατάλληλων λέξεων προκειμένου να εκφραστεί ορθά, στον προσανατολισμό στο χώρο και στο χρόνο, στη λήψη αποφάσεων, στη διαχείριση χρημάτων και στην εργασία του. Ακόμη μπορεί να μην λαμβάνει ικανοποίηση από δραστηριότητες που μέχρι πρότινος ήταν ευχάριστες για το ίδιο. Το άτομο που βρίσκεται σε αυτό το στάδιο αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες για αυτό και προσπαθεί να τις αποκρύψει.
2. Στο ενδιάμεσο στάδιο
Το άτομο χρειάζεται τη στήριξη των κοντινών του προσώπων προκειμένου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της καθημερινότητάς του όπως π.χ. στα ψώνια, στην τακτοποίηση του σπιτιού του, στο μαγείρεμα. Επίσης επιδεινώνονται οι δυσκολίες στην ομιλία, στην μνήμη, στον προσανατολισμό του. Ακόμη παρατηρείται μια τάση να κινείται χωρίς εμφανή αιτία, ψευδαισθήσεις και ιδέες καταδίωξης. Κάποια άτομα μπορεί να εμφανίσουν και ακράτεια. Το άτομο που βρίσκεται σε αυτό το στάδιο δεν αναγνωρίζει αυτές τις δυσκολίες.
3. Στο προχωρημένο στάδιο
Τα προβλήματα μνήμης εντείνονται όλο και περισσότερο σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορεί να αναγνωρίσει κοντινά του πρόσωπα. Επιπλέον αδυνατεί να αυτοεξυπηρετηθεί π.χ. να φάει, να πιει, να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα καθώς είναι συνήθως κλινήρης.
Σε σχέση με τη θεραπεία της νόσου Alzheimer
Χρειάζεται να ειπωθεί ότι η φαρμακευτική αγωγή επιβραδύνει την εκδήλωση των συμπτωμάτων χωρίς να αναστέλλει την εκδήλωσή τους. Βέβαια η φαρμακευτική αγωγή χρειάζεται να συνδυάζεται και με άλλες θεραπείες που βοηθούν στην ενδυνάμωση των νοητικών λειτουργιών, στη βελτίωση της κινητικότητας και λειτουργικότητάς του, οι οποίες παρέχονται από τα παραρτήματα της Ελληνικής Εταιρείας Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών αλλά και από ιδιώτες ψυχολόγους ή ψυχίατρους. Πιο συγκεκριμένα είναι απαραίτητο να γίνονται συνεδρίες συμβουλευτικής στα αρχικά στάδια της νόσου όπου ακόμη το άτομο διατηρεί τις νοητικές του λειτουργίες ώστε να μπορεί να επεξεργαστεί προσωπικά του θέματα. Η συμβουλευτική προσανατολίζεται κυρίως στη διαχείριση των αλλαγών του ανοϊκού προσαρμοζόμενη πάντα στις ανάγκες του π.χ. στη διαχείριση των συναισθημάτων του.
Επίσης η ανάκληση παλαιών γεγονότων και συναισθημάτων μέσω της συζήτησης στα πλαίσια μιας θεραπευτικής ομάδας ενδυναμώνει τα επίπεδα εγρήγορσης, βελτιώνει την ευαισθησία του ατόμου και την αλληλεπίδρασή του με άλλους ανθρώπους. Ακόμη ο προσανατολισμός του ανοϊκού στην πραγματικότητα μέσω της παροχής πληροφοριών που αφορούν την αναγνώριση αντικειμένων, την υπενθύμιση του χώρου και της ημέρας, την περιγραφή διαχείρισης μιας κατάστασης ενισχύουν την αίσθηση ελέγχου και της αυτοπεποίθησής του. Επιπλέον η χρήση ασκήσεων ενδυνάμωσης της μνήμης, της σκέψης, της προσοχής βοηθούν στη διατήρηση των νοητικών λειτουργιών του ατόμου. Η οικογένεια του ανοϊκού μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση π.χ. παίζοντας όλοι μαζί παιχνίδια μνήμης, χαρτιά τα οποία θα είναι ευχάριστα και όχι ιδιαίτερα απαιτητικά. Επιπρόσθετα οι συνεδρίες χαλάρωσης και το άκουσμα επιλεγμένης μουσικής βοηθούν στη διαχείριση του άγχους και στην τόνωση του νου.
Οι περιθάλποντες ατόμων με άνοια χρειάζεται να:
- είναι υποστηρικτικοί λόγω των αλλαγών που βιώνουν οι ανοϊκοί, αντιμετωπίζοντας τους με αγάπη καθώς το συναίσθημα τους παραμένει ανέπαφο και να διατηρούν τις φιλικές επαφές τους
- να τους ενθαρρύνουν ώστε να δραστηριοποιούνται, είτε πηγαίνοντας κάποια βόλτα μαζί τους, είτε συζητώντας μαζί τους για το τι συμβαίνει στο τώρα π.χ. διαβάζοντας τους εφημερίδα ώστε να μην χάνουν την επαφή με το παρόν
- να είναι ήρεμοι και υπομονετικοί σε πιθανές εκρήξεις θυμού τους λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της νόσου και όχι σκόπιμη, να προσπαθούν να βρουν ποια ανάγκη κρύβεται πίσω από μια προκλητική συμπεριφορά τους
- να διαμορφώνουν το χώρο τους ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμος, να επιλέγουν ρούχα και παπούτσια που να μπορούν να φορεθούν εύκολα.
Γενικά χρειάζεται ευελιξία από την πλευρά του περιθαλπόντων.
Τέλος θα ήθελα να τονίσω την ανάγκη έγκαιρης διάγνωσης προκειμένου το άτομο που πάσχει από άνοια να αντιμετωπιστεί με τον πιο κατάλληλο τρόπο καθώς και την ανάγκη παροχή συναισθηματικής στήριξης, η οποία προαναφέρθηκε και είναι πολύ σημαντική στη διαχείριση των νέων συνθηκών.