Η επίπτωση του διαζυγίου στα παιδιά

Το διαζύγιο αποτελεί τραυματικό γεγονός για τα παιδιά κάθε ηλικίας καθώς το βιώνουν ως εγκατάλειψη ή απόρριψη. Οι επιπτώσεις του διαζυγίου στα παιδιά συνδέονται με το ότι το ερμηνεύουν ως εγκατάλειψη καθώς έχουν την αίσθηση ότι θα τους εγκαταλείψει για πάντα ο ένας από τους δύο γονείς που φεύγει από το σπίτι και ως απόρριψη καθώς έχουν την αίσθηση ότι έχουν κάνει κάτι εκείνα που οδήγησε τους γονείς τους στο χωρισμό. Ο τρόπος που θα βιώσουν τα παιδιά το διαζύγιο εξαρτάται από την ποιότητα των οικογενειακών σχέσεων:

• αν οι γονείς πήραν από κοινού την απόφαση να χωρίσουν εξηγώντας στα παιδιά ότι είναι καλύτερα να ζουν χωριστά, ότι θα τα αγαπούν το ίδιο και ότι δεν ευθύνονται για το συμβάν τότε τα παιδιά θα προσαρμοστούν καλύτερα στη νέα κατάσταση.
•  αν πριν το διαζύγιο τα παιδιά ήταν μάρτυρες σκηνών εχθρότητας και βίας αυτό σημαίνει ότι το περιβάλλον ήταν ήδη κακοποιητικό και το ψυχικό τραύμα είχε ήδη δημιουργηθεί προτού το διαζύγιο.

Βέβαια και μετά το διαζύγιο αυτά τα παιδιά γίνονται τα εξιλαστήρια θύματα των γονέων τους, οι οποίοι τα χρησιμοποιούν για να επιβληθούν μεταξύ τους. Γενικά το διαζύγιο είναι προτιμητέο στις περιπτώσεις όπου το οικογενειακό περιβάλλον είναι ασταθές, χωρίς ασφάλεια για τα παιδιά και όταν η κατάσταση που επικρατεί είναι νοσηρή.

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα περισσότερα παιδιά δεν επιθυμούν το χωρισμό των γονιών τους βιώνοντας θυμό για αυτούς επειδή δεν έλαβαν υπόψη τις δικές τους ανάγκες. Το διαζύγιο των γονιών ισοδυναμεί για τα παιδιά με το γκρέμισμα των κοινωνικών σχέσεων όπου αποκτούν την εντύπωση ότι οι σχέσεις είναι εφήμερες.

Ας αναφερθούμε στις αντιδράσεις των παιδιών βάσει της ηλικίας τους για να κατανοήσουμε την επίπτωση του διαζυγίου σε κάθε στάδιο ανάπτυξης τους.

Συγκεκριμένες επιπτώσεις διαζυγίου στα παιδιά :

Για παιδιά της προσχολικής ηλικίας

• αισθάνονται θλίψη
• παρουσιάζουν έντονα στοιχεία προσκόλλησης υπό τη μορφή απαίτησης π.χ. δείχνουν νευρικότητα όταν οι γονείς φεύγουν από το σπίτι ή τα αφήνουν μόνο τους στο σχολείο
• παρατηρούνται διαταραχές στον ύπνο υπό τη μορφή εφιαλτών και φόβος για το σκοτάδι.
• γίνονται πιο επιθετικά προς άλλα παιδιά.

Οι παραπάνω αντιδράσεις αποδεικνύουν το φόβο εγκατάλειψης τους.

Τα παιδιά μεγαλύτερων ηλικιών

• βιώνουν επίσης θυμό ο οποίος διοχετεύεται στο γονέα με τον οποίο μένουν μαζί, τον οποίο θεωρούν υπεύθυνο για το διαζύγιο
•  βιώνουν συναισθήματα θλίψης.

Όταν τα παιδιά φτάσουν στο στάδιο της προεφηβείας

• προσπαθούν να καλύψουν τη θλίψη τους εστιαζόμενα στο παιχνίδι
• συνήθως δεν επιθυμούν να αναφέρονται στα συναισθήματά τους και μπορεί να πάρουν το μέρος του ενός από τους δύο γονείς.

Εν συνεχεία στο στάδιο της εφηβείας τα παιδιά

• παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης
• απομακρύνονται από το οικογενειακό περιβάλλον
• δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στις φιλικές τους σχέσεις.

Από την πλευρά τους οι γονείς αυτό που χρειάζεται να κάνουν για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να προσαρμοστούν όσο γίνεται πιο ομαλά στα νέα οικογενειακά δεδομένα είναι:

• να αποφεύγουν τις εντάσεις παρουσία των παιδιών τους καθώς αυτές είναι καταστροφικές για τον ψυχισμό τους ειδικά όταν γίνονται συστηματικά.
•  να συζητήσουν με τα παιδιά για το χωρισμό δείχνοντας κατανόηση για τα συναισθήματά τους και εξηγώντας τους ότι είναι φυσιολογικό να νιώθουν π.χ. Θλίψη, θυμό,ενοχή. Έτσι τους δίνουν τη δυνατότητα να τα εκφράσουν ώστε να μπορέσουν να τα επεξεργαστούν
• η ικανοποιητική διευθέτηση νομικών ζητημάτων που αφορούν την κηδεμονία τους είναι σημαντική ώστε να μπορούν να επικοινωνούν επαρκώς και με τους δύο γονείς για να μην αισθάνονται ότι θα πρέπει να ταχθούν με το μέρος του ενός ή άλλου γονέα.
• η διατήρηση της παρουσίας των γιαγιάδων και παππούδων που είναι πολύτιμη καθώς λειτουργούν υποστηρικτικά προσφέροντας αγάπη στα παιδιά.
• η διατήρηση της καθημερινότητας των παιδιών, δηλαδή το να μην υπάρξουν αλλαγές π.χ. σχολείου, γειτονιάς ώστε να νιώθουν ότι υπάρχει σταθερότητα στους υπόλοιπους τομείς της ζωής τους
• οι γονείς να μην κατηγορούν ο ένας τον άλλο μπροστά στα παιδιά αλλά να επιδεικνύουν τον ανάλογο σεβασμό ώστε να μην οδηγούν τα παιδιά σε συναισθηματικά διλήμματα και να μπορούν να συνεργάζονται σε θέματα ανατροφής των παιδιών τους.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής των παιδιών είναι:

Η οικονομική κατάσταση του γονέα που αναλαμβάνει την κηδεμονία όπου ειδικά στην περίπτωση μητέρων με περιορισμένους οικονομικούς πόρους η οποία αναγκάζεται να λείπει αρκετές ώρες από το σπίτι για να εργαστεί αυτό σημαίνει την ελλιπή προστασία του παιδιού και καθοδήγηση του παιδιού. Σε αυτές τις καταστάσεις είναι απαραίτητη η παρουσία και ενεργή συμμετοχή υποστηρικτικού δικτύου παππούδων, γιαγιάδων,άλλων συγγενών και φίλων ώστε να υπάρχει συναισθηματική και υλική υποστήριξη.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω κάποια ερευνητικά δεδομένα που αφορούν την έρευνα Midtown Manhattan στην οποία αποδεικνύεται ότι τα παιδιά που μεγάλωσαν με χωρισμένους γονείς είχαν λίγο μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν ψυχολογικά προβλήματα συγκριτικά με τα παιδιά που μεγάλωσαν σε οικογένειες με την παρουσία και των δύο γονέων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρημα ότι τα παιδιά διαζευγμένων γονέων εξελίσσονται καλύτερα στη ζωή τους σε σχέση με τα παιδιά οικογενειών όπου και οι δύο γονείς είναι μαζί αλλά δυστυχισμένοι. Από την άλλη πλευρά τα παιδιά διαζευγμένων γονέων παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας όταν οι σχέσεις των γονέων είναι από πριν αλλοιωμένες. Η εγκληματικότητα δε σχετίζεται τόσο με το θέμα του χωρισμού των γονέων όσο με την επίδραση που έχουν στα παιδιά οι κακές σχέσεις των γονέων και το αρνητικό κλίμα που επικρατεί μέσα στην οικογένεια. Για αυτό και θα πρέπει να δοθεί η ανάλογη προσοχή στις συναισθηματικές ελλείψεις των παιδιών αυτών για να μειωθούν και τα ανάλογα ποσοστά εγκληματικότητας.

Τέλος αυτό που χρειάζεται να έχουμε υπόψη είναι ότι η επίπτωση του διαζυγίου για τα παιδιά μπορούν να μειωθούν όταν το παιδί έχει μια ισορροπημένη προσωπικότητα, ένα δυνατό γονέα με ψυχικό σθένος, τρυφερούς παππούδες και γιαγιάδες, καλή σχέση με τον γονέα που φεύγει από το σπίτι, ενθάρρυνση για να εκφράζει τα συναισθήματά του στους γονείς του ή σε κάποιον ειδικό όπου πιθανόν να εκμυστηρευτεί και συναισθήματα που καταπίεζε έως τώρα.